Ocak ayında karımla Güneydoğu Anadolu
şehirlerinin bir kısmını ziyaret etmiştik. Ben de bir gün yazmak niyetiyle tüm
gezi duraklarımızı, ilgimizi çeken mekânları, efsaneleri defterime not
etmiştim. Aylar sonra, ancak bugün o deftere dönebildim.
Seyahatimizin ardından Ankara’ya döndüğümüzde, daha önce hiç gitmediğimiz bu coğrafyanın büyüsünden henüz çıkamamıştık ki; 6 Şubat Pazartesi sabahı, milyonlarca insan için bugün hâlâ devam eden bir kâbusa uyandık. Yitirilen on binlerce insanın her birinin ayrı ayrı hikâyelerini kaydetmek mümkün olsa keşke. Ben bu dizide onların hatıralarıyla bezeli olduğundan kuşku duymadığım mekânları, kentleri, tarihî yapıları yazmaya çalışacağım.
Bu seyahatteki tanıklıklarımız, Güneydoğu Anadolu turu yapmış olan pek çok kişinin paylaşabileceği izlenimleri ve duyarlılıkları içinde barındırıyor. Elbette çok sınırlı bir zamanda, görece popüler mekânları içeriyor. Belki bundan 1 yıl önce seyahatimizi yazmak, mevcut onlarca gezi yazısına bir ekleme yapmaktan ötesi değildi; bugün ise aynı zamanda yüzümüzü güldüren o insanlara, bizi ağırlayan kentlere karşı bir borç.
Bu yazı dizisinde yalnızca depremden etkilenen yerlerdeki gözlemlerimizi değil, seyahatimizin tamamını okuyucu ile paylaşmaya çalışacağım. Seyahat rotamız Tarsus (Mersin), Adana, Samandağ (Hatay), Antakya (Hatay), Gaziantep, Şanlıurfa, Harran (Şanlıurfa), Mardin, Midyat (Mardin) ve Hasankeyf (Batman) şeklindeydi. 23 Ocak Pazartesi Ankara’dan yola çıkıp 29 Ocak Pazar günü eve döndük. Aracımızla çıkmak, bize birbirinden oldukça uzak yerlere rahatlıkla ulaşma imkânı verse de bütçemizin önemli bir kısmını benzine harcamamıza yol açtı.
Mitler, efsaneler, peygamberler coğrafyası Güneydoğu’da altı gün… Renkleriyle, lezzetleriyle ve hüzünle anımsayacağız. Tarsus’tan başlayalım.
İstikamet Tarsus
Ankara’dan kendi aracımızla sabah 7
sularında yola çıktık. Çıkış saatimiz öngördüğümüzden geç olsa da kış mevsimi
olması sebebiyle hava hâlâ zifiri karanlıktı. Bomboş bir coğrafyanın ortasındaki
Niğde otoyolunda uzunca bir süre neredeyse hiçbir araç görmeden ilerledik.
Otoyolun fiyatı Ocak ayında 138,5 TL idi. Çok uzun bir yol olduğu için ülkemiz standartlarında
makul bulmuştuk, tabi henüz ilk durağımıza varamadan benzin almak zorunda kaldık.
Üstelik yeni açılan otoyoldaki pek çok dinlenme tesisi ve benzin istasyonu
henüz hizmete girmemişti. Dolayısıyla yakıt, tuvalet gibi ihtiyaçlarınız için
tedbirli olmakta fayda var. Bu durum özellikle dönüş yolunda bizi tedirgin
edecek düzeye vardı.
Barışçıl ve Adanmış Yedi Uyurlar
Tarsus’a vardığımızda saat 14’ü bulmuştu. Konumunun daha yakın olması nedeniyle ilk durak Eshab-ı Kehf Yedi Uyurlar Mağarası oldu. Söz konusu mağara, Anadolu’da pek çok yerde karşımıza çıkan bir efsanenin bölgedeki versiyonuna kaynaklık ediyor. Bu mağaranın bulunduğu Encülüs Dağı’nın eteklerindeki Dedeler Köyü huzurlu ve sakin bir yerleşim yerine benziyor. Yedi uyurların uykusu köyün havasına sinmiş de gürültü çıkarıp düzen bozanları cezalandırmış gibi burada.Ol rivâyet odur ki; zâlim Bizans imparatoru Diocletianus (Dakyanus) Tarsus’a gelerek tek bir Tanrı’ya inanan 7 genci huzuruna çağırmış. Onlara inançlarından vazgeçmelerini ve putperestliğe dönmelerini salık vermiş. Ancak bu altı genç, din değiştirmeleri için kendilerine verilen süreden yararlanıp bir mağaraya saklanmışlar. Haberlerini alan Dakyanus bu mağaranın girişini kapattırmış ve 7 genç ile köpekleri Kıtmir’i ölüme terk etmiş.
Tanrı’nın hikmetinden sual olunmaz ya, 309 yıl sonra bir genç elinde uzun yıllar önce tedavülden kaldırılmış bir sikke ile çarşıya inmiş. Kısa sürede bu gencin; 309 yıl önce mağaraya inen ve burada kapalı kalmak pahasına inançlarından vazgeçmeyen 7 gençten biri, Yemliha olduğu anlaşılmış. Diğerlerinin isimleri ise Mekselina, Mislina, Mernus, Debernuş, Şazenuş ve Kefeştatayyuş’muş. Yüzyıllardır o mağarada ibadet ettiğine inanılan yedi uyurlar, ortaya çıktıkları gibi bir anda ortadan kaybolmuşlar.
Kur’an’daki Kehf Suresi’nin 9-26. ayetlerinin de bu gençlerin hikâyesini anlattığı biliniyor. Kuşkusuz, zalimlere karşı Allah inancını terk etmeyen ‘Mağara Dostları’nın -Eshab-ı Kehf’in Türkçe karşılığı budur- hikâyesi, sarsılmaz bir inancı öğütlüyor. Teşbihte hata olmaz, eylemleri öylesine barışçıl ki; sivil itaatsizliğin erken bir örneği gibi.
Yedi uyurların efsanesi kadar isimleri de ilham verici. Öyle ki daha arabaya dönmeden Ege’nin bir şarkının sözlerini mırıldandığını duyuyorum: “Kefeştetayyüş ille de kıtmir rap rap…” Hemen açıp özgün üslubuyla Cem Karaca’dan dinliyoruz: Raptiye Rap Rap! Üstelik bir defa da değil. Bu şarkı bize bütün seyahatimizde, kimi zaman dilimizde, kimi zaman hoparlörümüzde eşlik edecek.
Genişçe bir mağara haricinde hiç de
büyüleyici olmayan bu mekândan, isimlerden ve çelişen rivayetlerden kafamız
karışmış halde ayrıldık. Yedi Uyurların adanmışlığına imrenerek Tarsus şehir
merkezine doğru yola koyulduk.
Kış Güneşinin Okşadığı Kent
Tarsus, güney ilçelerimize özgü bir deniz
kenti güzelliği ile Güneydoğu’nun taş yapılarının buluştuğu bir şehir. Arap
tarihçilere göre ismini Nuh Peygamberin torunlarından birinden almış. Bir diğer
rivayet ise kanatlı at Pegasus’un bu coğrafyada ayağını sakatladığını ve bu
yüzden bölgenin adının Latince ayak tabanı anlamına gelen “Tarsos” olduğunu
söylüyor. Güneydoğu Anadolu’nun Tanrılar ve peygamberler hakkındaki mitleri ilk
durakta başlıyor. Hepsini akılda tutmak zor olacak.
Tarsus’ta “Tarihî/Eski Tarsus Evleri” olarak anılan mahalle mutlaka ziyaret edilmeli. “Şöyle bir evimiz olsa” cümlesini dilinden düşürmeyen hayalperestler bu taş-ahşap yapılardan epey etkilenecekler. Yalnız bizim ziyaretimiz sırasında mahallede çok sayıda ev onarım görüyordu. Kullanılanlar ise gördüğümüz kadarıyla konut olarak değil de işyeri olarak kullanılıyorlar. Bu nedenle Tarsus’un genelinde soluduğumuz o gündelik yaşamın sıcaklığı bu evleri terk etmiş gibi.
Ankara soğuğundan sonra Tarsus’un
ılık havası iştahımızı açtı. Şehrin ana aksını oluşturan Adana Caddesi’nde
rastladığımız Kesmen Humus’a teklifsiz giriverdik. Lokantanın üst katında,
taburelerde oturulan genişçe bir aile salonu var. Suyun sürahiyle geldiğini
gören beyaz yakalı ruhlarımız kıpır kıpır olmuşken beklediğimiz humuslar sofraya
buyurdular. Güneydoğu Anadolu turumuzun en iyi humusunu burada yedik. Mekânın
yaşayan, nefes alan ambiyansı ile lezzetli humuslarımız bizi gezi havasına tam
anlamıyla soktu.
Tarsus’ta birbirine yürüme mesafesindeki Makam-ı Danyal Camii’ni, Kleopatra Kapısı’nı, Kırkkaşık Bedesteni’ni, Eski Cami’yi, Saint Paul Kuyusunu ve Saint Paul Kilisesi’ni gördük. Bu hızlı keşif turunun ardından ilk gece konaklayacağımız Adana’ya doğru yola koyulduk.
Yorumlar
Yorum Gönder