Bir Portreye Giriş: Olof Palme

Olof Palme Yazı Dizisi I

Olof Palme’ye ilişkin Afa Yayıncılık etiketli “Biz Demokrasiyi Zincirlerinden Kurtardık” adlı kitabı, evimizin kütüphanesinde tozlu raflar arasında buldum. Olof Palme’nin konu bazlı beş bölümde tasnif edilmiş makale ve konuşmaları Dilek Zaptçıoğlu çevirisiyle 1987 yılında Türkçe okurlara ulaşmış.

İsveç’in eski başbakanı Sven Olof Joachim Palme’nin yazı ve konuşmalarından derlenen kitap, 20. yüzyılda Avrupa sosyal demokrasisinin gündemini aydınlatıyor. Ben bu değerli kitapta özelde İsveçli, genelde Avrupalı sosyal demokratların uluslararası krizlere yaklaşımının ve dış politikalarının izini sürüyorum. Olof Palme’yi dünya siyaset sahnesine çıkaran koşullardan başlayalım.

Nasyonal Sosyalizmin ve İkinci Dünya Savaşı’nın insanlık üzerinde yarattığı büyük tahribat, hiç şüphesiz en çok savaş sonrası Avrupa’sında görünür durumdaydı. Nazi Almanyasının hezimeti aslında savaşın sonu olmakla birlikte, Avrupa’nın kalbinde altyapıdan sanayiye çözülmeyi bekleyen büyük sorunların başlangıcıydı. Bu sorunların en önemlisi ve en karmaşık olanı ise barışı koruyacak demokratik bir siyaseti inşa edebilmekti. Üstelik bunu Almanya’da ve bütün Avrupa’da hınç duygusunu örseleyecek yeni bir ulusal kimlik oluşturma pahasına yapmak gibi bir zorunluluk bulunuyordu. Yarım yüzyılda iki dünya savaşı görmüş Alman demokratların kaçınılmaz sorumluluğu da öncelikle demokratik siyaseti örmek, örgütlemekti. Nazizmin zulmünden kaçarak İsveç gibi kuzey ülkelerine sığınmış olan Willy Brandt, Bruno Kreisky, Herbert Wehner, Ernst Paul gibi politikacılar da kendi ülkelerinin geleceği için yeni bir siyasal sistemin hazırlığı içerisindeydiler. Palme bu hazırlığı 1985 yılındaki bir konuşmasında şöyle anımsatıyor: “Onlar sürgünde yalnızca demokrasi ve uygarlık idealini yaşatmakla kalmadılar, Almanya’nın ve bütün Avrupa’nın geleceğini de planladılar.” - Hamburg, 1985. (s.91)

Savaş sonrası Avrupa demokrasisinin taşıyıcı liderleri de esasen bu konjonktürde ortaya çıkmıştı. En büyük yıkım olan savaş en değerli inşanın barış olduğunu göstermişti. Willy Brandt de Olof Palme de bu konjonktürün siyasetçileriydiler. Okumalarım sırasında sormuştum: Acaba Avrupa’nın 21. yüzyılda Olof Palme muadili politikacılar yetiştirememesi Batı’nın sistem krizinin delillerinden biri miydi?

Cevabı burada tartışmış olduk. Muhakkak ki bu entelektüel-siyasal kuraklık derin tahlillere muhtaç; ancak bugünü Palme’nin demokratik ufkunu şekillendiren savaş sonrası Avrupa’sı ile değil de iki savaş arası dönemle kıyaslamak daha yerinde gibi. Bu kıyaslamayı yaptığımızda ise Batı’nın hegemonik krizi, yükselen sağ popülizm, AB bütünleşmesinde yapısal sorunlar vb. göstergelerin bir büyük kırılmanın ön habercileri olduğunu savlamak pek de iddialı olmayacaktır. Bu kez demokratik siyasetin yeniden güç kazanması, Avrupa’nın yeni sosyal demokrat liderlerini çıkarması için böyle bir kırılmaya, bir dünya savaşına gerek olmamasını dileyelim.

Olof Palme, Biz Demokrasiyi Zincirlerinden Kurtardık, İstanbul: Afa Yayıncılık, 1987, 212 s.